طرح توسعه فردی اجتماعی
بر پایه نیازسنجی صورت گرفته در محلات حاشیه‌نشین شیرآباد و همت‌آباد زاهدان، همچنین تجربه بنیاد در کار با مناطق کمتر برخوردار و به ویژه استان سیستان و بلوچستان به نظر می‌رسد نوجوانان و جوانان این مناطق از جهت موارد زیر نیاز به توان‌افزایی دارند:
- ضعف در مهارت‌های نرم
- کمبود مهارت‌های فنی و تخصصی
- نداشتن فرصت برابر برای ارتقا توانایی‌ها و تحقق توان‌افزایی
- محدودیت‌های فرهنگی و امکاناتی برای ارتقا سطح تحصیلی نوجوانان و جوانان
همچنین تمرکز بسیاری از سازمان‌های مردم نهاد در این استان، شواهد عمومی ناشی از کم‌برخورداری، احتمالا نشانی از نیاز این استان در زمینه توان‌افزایی شهروندان باشد.
درخصوص توان‌افزایی جوامع، آنچه که امروزه از جانب صاحب نظران بر آن تاکید می‌شود، اهمیت این موضوع است که افراد و جوامع نمی‌توانند توسط دیگری توانمند شوند. سازمان جهانی بهداشت در تعریفی که از توان‌افزایی ارائه می‌دهد اشاره می‌کند که توان‌افزایی روندی است که در آن افراد توانایی کنترل عوامل و تصمیماتی را که زندگی آنان را شکل می‌دهد بدست می‌گیرند. در این پروسه، دارایی‌ها و ظرفیت‌های افراد رشد پیدا می‌کند تا بتوانند نقش موثری در زندگی خود ایفا کنند. و فرض براین است که افراد دارایی خودشان هستند و عوامل بیرونی نقش تسهیلگری و کاتالیزوری را در این فرایند اجرا می‌کنند.
حال اگر توان‌افزایی را به معنای ارتقای ذخیره دارایی افراد در جامعه در نظر بگیریم، باید توجه داشته‌باشیم که این ارتقا باید در دو بعد توان افزایی اجتماع محور و توان افزایی فردی صورت بپذیرد. اهداف توان‌افزایی در این تعریف شامل: بهبود زیست در جامعه هدف، ایجاد پیوند میان بخش رسمی و غیررسمی از طریق ایجاد شبکه اشتغال مرتبط و ارتقای شاخص‌های مادی و کیفی زیست، ارتقای وضعیت معیشت افرادی که به دلیل کمبود ذخیره دارایی به حاشیه بازار کار رانده شده‌اند می‌شود.
با توجه به موارد فوق، اجرای طرح توان‌افزایی نوجوانان و جوانان شیرآبادو همت‌آباد – زاهدان با رویکرد توسعه فردی و ارتقا مهارت‌های اجتماعی از جهات زیر اهمیت دارد:
- توان‌افزایی کودکان و نوجوانانی که سال‌ها مخاطب برنامه‌های بنیاد بوده‌اند می‌تواند به تکمیل چرخه تغییر و بهبود زندگیشان کمک کند و در نهایت به اثر بخشی بیشتر بیانجامد.
- کودکان و نوجوانان به عنوان نسل آینده باید از هم اکنون آموزشهای لازم را فراگیرند از این جهت که آموزشهای دوره نوجوانی نقش مهمی در مسیر زندگی حرفهای و شخصی افراد دارد و کاستی در آموزش و توان‌افزایی کودکان و نوجوانان آسیب‌های جدی در ادامه مسیر برایشان به دنبال دارد.
- تغییر وضعیت مناطق کمتر برخوردار در گرو ارتقا سرمایه‌های انسانی این مناطق است و اگر می‌خواهیم سیستان و بلوچستان محرومیت کمتری در آینده داشته باشد باید روی کودکان و نوجوانان تمرکز بیشتری داشته باشیم.
- به‌دلیل وجود چنین وضعیتی در استان سیستان و بلوچستان در کنار موقعیت جغرافیایی این استان و همسایگی با کشورهای افغانستان و پاکستان که خود مسایلی را برای استان به دنبال دارد، انجام پروژه‌های توان‌افزایی در این جامعه در اولویت قرار می‌گیرد.
- همکاران بنیاد در این پروژه:
- انجمن یاران دانش و مهر
- خانه هدی زاهدان
- موسسه پایدار اردیبهشت
- موسسه پویا همراهان فرهنگ و هنر
- موسسه ناجیان
شرح پروژه
هدف اصلی این پروژه توان‌افزایی ۶۲ نفر از کودکان، نوجوانان و جوانان محلات شیرآباد و همت‌آباد زاهدان با رویکرد توسعه فردی و ارتقا مهارت‌های اجتماعی است که در قالب ۱۱ هدف اختصاصی که فعالیت‌های مختلف طرح را نشان می‌دهند، دنبال می‌شود.
اهداف
در کنار زنان سوزن‌دوز خانه هدی، گروهی از فرزندان آنها و کودکان محله، تحت عنوان «گروه نگین» متشکل از ۲۰۶ نفر از دختران و پسران ۶ تا ۲۵ سال از خدمات خانه هدی بهره می‌برند. بنیاد از ابتدا در رابطه خود با گروه نگین، بر آموزش مهارت‌های اجتماعی، تفکر خلاق و خودانگیختگی تمرکز داشته و سعی نموده از طریق برنامه‌های مناسبتی که برای این گروه تدارک میبیند در این مسیر گام بردارد. گروه نگین که اغلب فرزندان زنان سوزن‌دوز خانه هدی هستند با الگوبرداری از مدل صندوق پس‌انداز مادران خود، صندوقی برای خود شکل داده‌اند و ماهانه پس‌اندازهای خرد خود را در آن ذخیره می‌کنند.
این طرح نیز برای یک گروه پایلوت ۶۲ نفره از نوجوانان ۱۵ تا ۲۵ سال تعریف شد. و این فعالیت‌ها به تفکیک گروه‌های سنی (۱۸-۱۵ سال) و (۲۵-۱۸ سال) برنامه‌ریزی شد.
جامعه هدف
این طرح رویکرد مشارکتی و بهره‌گیری از ابزارها و تکنیک‌های یادگیری مشارکتی، آموزش رسمی، آموزش غیررسمی، آموزش عملی، را برای اجرای فعالیت‌ها انتخاب کرد. استفاده از آموزش غیررسمی به گونه‌ای که در تمام مراحل اجرای طرح فراگیران در معرض یادگیری قرار دارند نیز بسیار مورد توجه است.
پس از شناسایی ذینفعان و نیازسنجی و تهیه پروپوزال نهایی (و البته به‌روز کردن پروپوزال با توجه به شروع شیوع بیماری کووید – ۱۹)، ثبت‌نام از متقاضیان حضور در فعالیت‌ها آغاز شد. و به طور اجمالی فعالیت‌های زیر قدم به قدم برای دینفعان تعریف شده و اجرای آنها آغاز شد.
- تدوین برنامه توسعه فردی به صورت مشارکتی برای ۶۲ نفر از ذینفعان
- اجرای ۱۰ عنوان مهارت فنی برای حداقل ۴۰ نفر از نوجوانان و جوانان
- آموزش مهارت‌های درسی و کنکوری برای ۲۰ نفر از کودکان و نوجوانان
- آموزش مهارت‌های کسب و کار برای ۲۰ نفر از جوانان
- تمرین مهارت‌های کسب و کار برای ۲۰ نفر از نوجوانان
- آموزش ۵ عنوان مهارت زندگی (مهارت نرم) برای ۵۰ نفر از نوجوانان و جوانان
- ارائه ۲۰۰ ساعت مشاوره‌های فردی و گروهی برای رفع موانع توسعه فردی ذینفعان
- تجهیز ۲ مرکز عمومی در محله به منابع آموزشی مرتبط به اهداف طرح
مراحل اجرای طرح
با توجه به اینکه طرح حاضر پایان نیافته و بخش‌هایی از آن در حال اجرا است، نتایج طرح پس از پایان یافتن فعالیت‌ها نهایی خواهد شد.
- برگزاری جلسات نیازسنجی
- همراهی یک نفر متخصص توسعه فردی
- برگزاری دو جلسه آموزش توسعه فردی به صورت گروهی
- مشاوره فردی برای تدوین برنامه توسعه فردی
- اجرای ۱۰ عنوان آموزش به مدت ۵۰۰ ساعت در زمینه مهارت‌های فنی
- اجرای ۱۰ ساعت مشاوره برای هر کنکوری و ۶۰ ساعت آموزش
- تامین کتاب کنکوری برای متقاضیان کنکور ۱۴۰۰
- آموزش حداقل ۲۰ نفر با اجرای ۵ عنوان آموزش و در مجموع ۳۰ ساعت آموزش مهارت‌های کسب و کار
- اجرای ۵ ساعت مشاوره فردی یا گروهی در حوزه کسب و کار
- آموزش حداقل ۲۰ نوجوان در خصوص مهارت های کسب و کار با اجرای ۵ عنوان آموزش به مدت ۳۰ ساعت
- ۵ ساعت مشاوره فردی یا گروهی برای آموزش عملی کسب و کار به نوجوانان
- برگزاری یک رویداد آموزشی کسب و کار برای نوجوانان
- برگزاری یک جشنواره کسب و کار برای نوجوانان
- یک اردوی کسب و کار برای نوجوانان
- بازدید از مرکز علم و فناوری برای نوجوانان
- آموزش مهارت های نرم به حداقل ۵۰ نفر در ۵ عنوان آموزشی و به مدت ۲۵ ساعت
- ارائه ۱۰۰ ساعت مشاوره فردی و گروهی برای رفع چالش های تحقق برنامه توسعه فردی
- تجهیز دو مرکز برای استفاده ذینفعان