skip to Main Content
  حمایت
«گروه نگین» و مفهوم مدرن «شبه خانواده»

«گروه نگین» و مفهوم مدرن «شبه خانواده»

هم‌زی: خانواده، نهاد اولیه و هسته بنیادین جامعه است، نهادی که مسئولیت پی‌ریزی شخصیت اجتماعی تک تک افراد جامعه را بر عهده دارد. از زمانی که زیست اجتماعی انسان شکل گرفت، ساختاری به نام خانواده نیز به وجود آمد که با تغییر جوامع و نیازهای اجتماعی و فردی انسان طی سال‌ها، این نهاد نیز تغییر کرده و تکامل یافته است.

زیست امروزین انسان که نیازهای جدید و پیچیده‌ای را به وجود آورده باعث شده تا نیاز به وجود نهادهایی در موازات نهاد اصلی خانواده، احساس شود، نهادهایی «شبه خانواده» که می‌توانند هم به کارکرد بهتر خانواده‌ها کمک کنند و هم نقشی ویژه در پرورش کودکانی ایفا کنند که به دلایل و عناوین مختلف و گریزناپذیری جدای از خانواده زندگی می‌کنند.

ساختار مدرن شبه خانواده اما چیزی فراتر از پرورش و حمایت اولیه از فرزندان دور از خانواده‌ای قوی، به توسعه اقتصادی و اجتماعی فرزندان دارای خانواده هم کمک می‌کند و در واقع نهادی است موازی با نهاد اصلی خانواده. «گروه نگین» که مجموعه‌ای هم‌عرض «خانه‌های هدی» است و توسط بنیاد «هم‌زی» هدایت می‌شود، یکی از نمونه‌های موفق این نوع کارکرد شبه خانواده‌های مدرن است.

شبه خانواده‌های سنتی در وهله اول، نهادی اقامتی، زیستی و اجتماعی است که تحت سرپرستی و مراقبت اشخاصی مانند یک زن و شوهر یا مربیان زن و مرد که به صورت یک خانواده زندگی می‌کنند، امکان زندگی و پرورش و آموزش تعدادی کودک و نوجوان بی‌سرپرست را فراهم می‌کند. فلسفه تأسیس خانه شبانه‌روزی، ایجاد یک محیط نسبتاً طبیعی خانوادگی و برقرار کردن ارتباط‌های صمیمانه و عاطفی بین کودکان و سرپرستان (شبه پدر و مادر) است.

با این حال، شبه خانواده‌ها می‌توانند برای کمک به ترقی و توسعه فرزندان دارای خانواده نیز نقش ایفا کنند. سه نظریه اساسی برای نهادهای «شبه خانواده» مطرح است، نظریه تأسیسی بودن شبه خانواده، نظریه تکمیلی بودن شبه خانواده و نظریه جایگزینی تلفیقی. در یک تعریف کلی می‌توانیم بگوییم شبه خانواده(group foster care)  یک ساختار حمایتی سرپرستی است که برای دست یافتن به اهداف مطلوب حداقلی خانواده ظهور کرده و به‌مثابه جایگزین یا مکمل نسبی برای الگوی سنتی و نهادینه‌شده خانواده تلقی می‌شود.

سابقه شبه خانواده در ایران به دوران باستان بازمی‌گردد و جامعه باستانی ایران، با استفاده از ساخت نهادهایی به سرپرستی داوطلبانی، اقدام به حمایت از کودکان بی‌سرپرست می‌کرده است. در دوران صدر اسلام نیز روایات بسیاری از شکل‌گیری شبه خانواده‌ها توسط بزرگان دین برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست موجود است.

تغییر شکل زندگی در عصر جدید اما باعث شده تا کارکرد شبه خانواده نیز کمی تغییر کند. اگرچه نهادهایی دولت ساخته، مانند سازمان بهزیستی هستند تا به رشد فرزندانی که از ساختار خانواده به دور مانده‌اند کمک کنند ولی کارکرد دیگر شبه خانواده‌ها می‌تواند کمک به رشد بهتر فرزندان دارای خانواده نیز باشد. تنگنای زیستی امروز ایران باعث شده تا بسیاری از خانواده‌ها نگهداری از فرزند را توأم با درد و رنج تلقی کنند و به همین سبب با فرزندآوری زاویه پیدا کنند. در کنار این مهم، شکل‌گیری انواع جدیدی از خانواده باعث شده تا فرزندپروری در درون این خانواده‌های جدید هم با آن‌چه در نهاد سنتی خانواده شاهد بوده‌ایم، متفاوت باشد. خانواده تک عضوی، خانواده بدون فرزند، خانواده تک والدی، خانواده سفید، خانواده دوم و … بخشی از این انواع خانواده جدید هستند. در این شرایط، نهادهای شبه خانواده می‌تواند به کمک خانواده‌ها بیایند و به رشد مطلوب جمعیت کمک کنند.

خانه‌های هدی که مجموعه نهادهایی هستند منشعب از بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان (هم‌زی) و به توان‌افزایی زنان در جوامع محلی مربوط به سیستان و بلوچستان کمک می‌کنند و در کنار آن، فرزندانِ زنان حاضر در خانه‌های هدی، با راه‌اندازی گروه‌هایی با نام «نگین» اقدام به حرکت جمعی به سوی ظرفیت‌سازی اجتماعی و توسعه فردی خود کرده‌اند و در واقع یک «شبه خانواده» را پایه گذاشته‌اند. ۱۶ می، ۲۶ اردیبهشت، روز جهانی خانواده بود و هم‌زی این روز را به تمام بچه‌هایی که شبه خانواده «نگین» را شکل داده‌اند و به همکارانمان در مؤسسه توسعه پایدار اردیبهشت و سایر سازمان‌های مردم نهادی که در این مسیر به بنیاد کمک می‌کنند، تبریک می‌گوید.

Back To Top